O Rromnja ki Srbija djivdinena em but dji ko 48 bersh, so magol te phenol kaj olengoro djivdipe po tikno basho 25 bersh taro avera djublja ki Srbija. Tikno djivdipasko veko, ovol sebepi taro pharo shaipe taro djivdipe, maj anglal so na dikhena peste kana o sastipe ano puchipa. Fenomeni taro nasvalipe kana penol pe „naje mange khanchi“ ko rromnja ovola but droma. Sebepija tane but: nanipe taro thajra, tradicionalno gndipe kaj e djuvlji „ mora te ovol celo dive ko pre“, kaj „ladjavo te djal pe ko doktori basho tikne bucha“ thaj aver.

But anglal leibe rrome jek taro em seriozno phagipe ko reproduktivno krisi andja dji odova kaj ki Srbija 30% taro Rromnja taro 15-19 bersh sine ola bijandipe, dji kaj 4 % taro plende bijandje djivde chave anglal ple 15 bersh. Anglal taro pherde bersha so lol pe rrom thja bjandipe taro chave ko jek vakti achavela o sikljovipe.

„Liljum rrome kana na sine man pherde 15 bersh, ko 16 ulo ma jek chavo. Sikavni na agorisardjum, akana mage phare peljum pishmani. Isi man duj chave. Ni me ni mo rrom na keraja buti, djivdinaja tari socijala thaj chavorikano dodatko so kerola dji ko 20 milje dinarija“ phenela e nishlika Vera Kamberovich.

Rodindjen li buti?

„Rodindjum, amenge naje buti. Na pachav kaj mo rroma ka mukhol ma te kerav buti, odoleske so isi man duj tikne chave thaj naje ko te arakhol olen.“

Te avol pe dji ki buti but phare, numa ki Dekada e rromengi em but kerdjape suksesi ko sastipasko arakhipe. Dji ko 2013. bersh ko 59 forija ki Srbija angazhuimo 75 sastipaske medijatorke, on azhutinena bashi rromani populacija ko khera e sastipaske. Projektijencar taro Ministreumi e sastipasko dji akana kedjape sastipasko osiguripe basho 2.564 manusha, vakcina lilje 3.936 chave, ile 2.318 sistematikano dikhljaripa thaj 262 mamografije 6345 Rroma thaj Rromnja isi olen plo doktori. Kerdjape kontrola taro sastipa ko 1.087 rromnja kola khamnja.

Sa akava sikavi kaj 75 sastipaske medijatorke bucharne thaj kerena pli buti sar em avera.

Tikno niveli ko sikljovipe thaj diskriminatorno dikhipe taro manusha kola dena buti, but kerena ko na shukar than taro po but Rroma, em but Rromnja, ko biro. Sivo ekonomija odoleske jek taro shaipe koleja on djivdinena.

„Kerava buti jevende thaj nilajde, bikinava tekstili thaj taro odova djivdinava. Mo Rrom mulo anglal trin bersh thja me mora te kerav buti, te ovol amen so te has. Ko bito javinama 10 bersh, buti naje.“ , phenma 43 bershengi Dobrila Asanovich.

Nevi Strategija basho socijalno khuviba taro Rroma thaj Rromnja 2016-2025 valjanol te kerol po shukar o than taro rromano amalipa. Ano akava dokumenti ulavde kerela pe lafi taro Rromnja, numa AP basho keribe tari akaja Strategija panda na liljape. E nevi Strategija sar liljape nakhlja 9 chon, amenge e rromenge achola te pacha kaj e than taro Rromnja thaj Rroma ka ovol hari poshukar…